Branża venture capital już od wielu lat kusi polskich inwestorów wysokimi stopami zwrotu. Skąd one wynikają? Czym w ogóle są fundusze venture capital i w jaki sposób różnią się od funduszy private equity oraz od aniołów biznesu? W niniejszym artykule odpowiadamy na te pytania, opisując historię polskiego rynku venture capital, przedstawiając jego stan obecny oraz perspektywy na przyszłość, w tym stojące za nim możliwości, wyzwania i bariery. Zapraszamy do lektury.
Co to są fundusze VC (venture capital)?
Fundusz venture capital to specyficzna formuła prowadzenia działalności inwestycyjnej, która polega na inwestowaniu w projekty na wczesnej fazie rozwoju. Są to więc inwestycje w przedsiębiorstwa, które charakteryzują się dużym poziomem ryzyka, ale także potencjałem na wypracowanie wysokiego zysku w przyszłości.
Fundusze VC, mając więc nadzieję na dużą stopę zwrotu, godzą się na wysokie ryzyko niepowodzenia zainwestowanych środków.
Fundusze Venture Capital mają charakter własnościowy. Inwestycje w startup odbywają poprzez objęcie emisji akcji lub udziałów. Oznacza to, że inwestor staje się współwłaścicielem spółki, której udziela wsparcia. Działalność funduszy VC jest regulowana między innymi ustawą o funduszach inwestycyjnych, która zaimplementowała do polskiego porządku prawnego Dyrektywę PE i Rady 2011/61/UE).
Venture capital vs. private equity vs. Aniołowie biznesu
Fundusze venture capital, jak zostało już wyżej zauważone, skupiają się na inwestycjach w podmioty na wczesnych fazach rozwoju. Są to więc firmy, które często pozostają jeszcze na etapie projektu, ale mają już innowacyjny produkt, nową metodę produkcji lub po prostu pomysł o dużym potencjale skalowania, który nie został jeszcze zweryfikowany przez rynek.
Fundusze private equity w Polsce (ale i na całym świecie) inwestują natomiast w podmioty, które mają już określoną pozycję i pewną rynkową dojrzałość, ale szukają dodatkowego źródła finansowania swojego dalszego rozwoju. Charakter inwestycji jest więc w tym wypadku mniej ryzykowny, gdyż daje możliwość prześledzenia dotychczasowych wyników wypracowanych przez daną firmę. Niższe ryzyko związane z funduszami private equity jest przy tym jednak nierozłącznie połączone z niższą oczekiwaną stopą zwrotu z inwestycji.
Aniołowie biznesu z kolei, pomimo że tak samo, jak fundusze VC inwestują w podmioty na wczesnym etapie rozwoju (bardzo często także z podobną perspektywą czasową), to jednak mają zupełnie inny model działania.
Funkcjonują oni bowiem jako osoby fizyczne lub ich zrzeszenia, pozostawiając nierzadko w ukryciu swoją tożsamość. Aniołowie biznesu inwestują własne środki, nie zaś pieniądze pochodzące z funduszu inwestorskiego. Z tego też powodu często wybierają firmy mniejsze i na inwestycje poświęcają średnio niższe kwoty pieniędzy niż fundusze VC czy fundusze PE. Często oprócz samej inwestycji pieniężnej aniołowie biznesu pomagają nowemu projektowi dzieląc się swoim know how oraz kontaktami biznesowymi (tzw. Smart money).
Historia funduszy venture capital w Polsce
Historia funduszy venture capital w Polsce sięga początku lat dziewięćdziesiątych. W tym bowiem momencie nasz kraj był świeżo po systemowej transformacji, która zapoczątkowała budowę prawdziwie wolnego, polskiego rynku i rozwoju rodzimej przedsiębiorczości. Pojawiły się więc warunki sprzyjające powstawaniu funduszy venture capital.
W tym właśnie czasie pojawili się więc pierwsi inwestorzy, którzy jako swoją misję, oprócz oczywistej chęci zarobienia, przyjęli także rozwój polskiego sektora prywatnego. Powstał tym samym m.in. Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości czy Duński Fundusz dla Europy Centralnej i Wschodniej. W 1991 r. swoją działalność rozpoczęło z kolei Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, a w 1992 r. także m.in.: Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Fundusz Współpracy oraz Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.
Jeszcze mocniejszy wzrost zainteresowania sektorem VC zanotowany został w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, kiedy na rynku pojawiły się Poland Investment Fund oraz Narodowe Fundusze Inwestycyjne.
Szlaki na tym rynku przecierał wtedy także między innymi Roman Kluska, który na przełomie XX i XXI wieku inwestował w obiecujące, wysoko ryzykowne projekty technologiczne.
W listopadzie 2000 r. na polską giełdę po raz pierwszy weszły natomiast akcje funduszu VC: MCI Management.
W tym samym roku cały rynek VC zainwestował w sumie ponad 800 mln zł, dotując przy tym 92 spółki. Popularne były wtedy przede wszystkim firmy z branży medialnej i telekomunikacyjnej.
W kolejnych latach natomiast chętnie inwestowano w podmioty z branży dóbr konsumpcyjnych oraz usług finansowych, ale wciąż także z mediów i telekomunikacji.
Kamieniem milowym dla polskiego rynku VC był moment wdrożenia do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/61/UE, czyli Dyrektywy AIFM. Od tego czasu w Polsce zaczęły bowiem dynamicznie rejestrować się Alternatywne Spółki Inwestycyjne (ASI).
Fala rejestracji była jeszcze większa dzięki programom takim jak program PFR Ventures w ramach POIR oraz program NCBiR: Bridge Alfa, które dodatkowo stymulowały polski rynek VC.
Kolejne lata to natomiast zwiększona liczba rejestracji prywatnych wehikułów inwestycyjnych, która w dużej mierze związana była z chęcią dokonywania międzypokoleniowych sukcesji oraz strukturyzacji rodzinnych aktywów (przy braku istnienia jeszcze przepisów o fundacji rodzinnej).
Stan obecny funduszy VC w Polsce w 2024 roku
Ostatnie lata dobitnie pokazują zwiększającą się stale popularność wehikułu inwestycyjnego, jakim jest Alternatywna Spółka Inwestycyjna.
Fundusze venture capital działające w formie ASI traktują to rozwiązanie przede wszystkim jako sposób do gromadzenia środków na projekty deweloperskie, które w szczególności dotyczą branży OZE oraz zielonej energii.
W pierwszym kwartale 2024 r. cały sektor venture capital w naszym kraju zainwestował przy tym w sumie 173 mln zł. Pomimo że jest to aż 61-procentowy spadek względem analogicznego okresu w 2023 r., to raczej nie powinniśmy w tym kontekście mówić o żadnym kryzysie czy długotrwałej zapaści.
Dostępność środków VC jest bowiem większa niż przed wybuchem globalnej pandemii w roku 2019, a cały rynek pozostaje w dobrej kondycji, bacznie obserwując rewolucję technologiczną związaną z dynamicznym rozwojem sztucznej inteligencji.
Ile jest funduszy venture capital w Polsce?
Aktualny stan polskich funduszy venture capital działających w formie ASI sprawdzić możemy w Rejestrze ASI KNF.
Według stanu na początek czerwca 2024 r. zarejestrowanych jest łącznie około 400 aktywnie Zarządzających ASI, z czego mniej więcej połowa to ASI zarządzane wewnętrznie.
Kilka ciekawych funduszy VC w Polsce
PFR Ventures to największy w regionie CEE zarządzający zewnętrznie alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi wpływający w istotny sposób na rozwój polskiego rynku ASI. Strategia inwestycyjna funduszu opiera się na zarządzaniu kilkoma powołanymi ASI, które dokonują inwestycji w fundusze typu seed, venture capital oraz private equity (głównie w ramach programu FENG). Finansowanie dostarczone jest funduszom lub bezpośrednio poszczególnym inwestycjom portfelowym funduszy w zależności od przyjętej struktury inwestycyjnej. Środki PFR dostarczane są spółkom praktycznie na każdym etapie rozwoju m.in. na badania i rozwój, realizację inwestycji, skalowanie wzrostu i internacjonalizację biznesu.
PFR Ventures jako drugie ASI na rynku funkcjonuje w oparciu o zezwolenie KNF.
Fundusz skoncentrowany na realizacji inwestycji w spółki na wczesnym etapie rozwoju w branżach software i game development. Kluczowymi przewagami konkurencyjnymi Smok Ventures są szybkość podejmowanych decyzji, doświadczenie zarządzających jako founderów start-upów oraz skalowanie wzrostu biznesu na rynkach globalnych. Ponadto, dzięki powiązaniom założycieli fundusz korzysta z networkingu z funduszami operującymi na rynkach azjatyckich i amerykańskim, co ułatwia internacjonalizację działalności spółek portfelowych.
Movens Capital zarządza alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi, które inwestują w spółki na wczesnym etapie działalności (venture capital) oraz w rosnące spółki średniej wielkości (growth equity). Inwestycje dokonywane są w różnych sektorach gospodarki na rynku CEE. Zarządzający wspierają spółki portfelowe w obszarach wzrostu przychodów, finansów i IT oraz doradztwa transakcyjnego. Horyzont inwestycyjny funduszu obejmuje 5 lat.
Better Europe
Pierwszy na rynku CEE fundusz EuSEF, czyli działający na rzecz przedsiębiorczości społecznej na terenie Unii Europejskiej oraz Ukrainy. Zgodnie z regulacjami co najmniej 70% aktywów funduszu powinno zostać zaangażowane w inwestycje generujące korzyści dla społeczności. Intencją Better Europe jest uczestniczenie w odbudowie Ukrainy. Głównym aktywem funduszu jest osoba Ludwika Sobolewskiego (byłego prezesa giełd papierów wartościowych w Warszawie i Bukareszcie) i jego sieć kontaktów. Fundusz jest na etapie pozyskiwania finansowania oraz wyszukiwania potencjalnych inwestycji.
Czym jest ASI i ZASI? Alternatywna Spółka Inwestycyjna – co to jest?
Zgodnie z art. 8a ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi: Alternatywna Spółka Inwestycyjna (ASI) to rodzaj funduszu inwestycyjnego inny niż specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty.
W praktyce ASI jest po prostu jednym z modelów funkcjonowania funduszu venture capital.
W odróżnieniu od standardowych funduszy inwestycyjnych ASI jest przy tym spółką prawa handlowego, co oznacza działanie zarówno na podstawie regulacji dotyczących funduszy inwestycyjnych, jak i przepisów kodeksu spółek handlowych. W porównaniu z regularnymi funduszami inwestycyjnymi w przypadku ASI do czynienia mamy natomiast z niższymi kosztami, większymi limitami, mniejszymi wymaganiami raportowymi oraz brakiem zwolnienia z CIT (więcej o podatkach ASI przeczytasz tutaj).
Zarządzający Alternatywną Spółką Inwestycyjną (czyli ZASI) to natomiast podmiot, który (podobnie jak ASI) powołany został do życia na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Jest przy tym ustawowo odpowiedzialny za zarządzanie Alternatywną Spółką Inwestycyjną i pełni w stosunku do niej rolę analogiczną jak TFI względem funduszu inwestycyjnego.
Wyzwania i przyszłość rynku funduszy VC (Program PFR FENG)
12 lutego 2024 r. ruszył pierwszy nabór do unijnego programu dla przedsiębiorców: Program Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (skrótowo nazywany FENG), który prowadzony jest przez PFR Ventures. Nabór ten, jak i kolejne, które będą miały miejsce w kolejnych miesiącach, z pewnością zaowocują początkiem życia wielu nowych funduszy VC działających w formule Alternatywnych Spółek Inwestycyjnych.
Program PFR FENG powinien więc w sposób znaczący ożywić w najbliższych miesiącach i latach polski rynek venture capital, do którego obok podmiotów doświadczonych, dołączać będą także zespoły początkujące: zarówno w zakresie zarządzania, jak i prowadzenia operacji funduszu alternatywnego opartego o Alternatywną Spółkę Inwestycyjną.
Pomimo widocznych wyzwań i barier, polska branża venture capital, która spore nadzieje pokłada między innymi w dynamicznym rozwoju sztucznej inteligencji, z pewnością ma więc przed sobą obiecującą przyszłość.
Bariery regulacyjne i finansowe
O jakich wyzwaniach i barierach tu jednak mowa?
W ostatnim czasie głównego ich źródła doszukiwać powinniśmy się w przepisach Ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku.
Powyższe regulacje wprowadziły bowiem m.in. ustaloną, minimalną kwotę inwestycji ASI wynoszącą 60 000 euro. Zbędne jest przy tym powiedzenie, że istotnie ograniczyło to dostęp do tego wehikułu inwestycyjnego mniejszym inwestorom indywidualnym.
Zmiany spowodowały więc, że wielu Zarządzających ASI musiało zaktualizować przyjmowany dotychczas model biznesowy lub też zupełnie wycofać się z tego sposobu inwestowania.
W jeszcze dalej idący sposób na polski rynek ASI i VC w Polsce zadziała Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku.
Wprowadzenie w związku z nią kolejnych barier i ograniczeń dla rynku VC (w tym m.in. w zakresie możliwości zawierania umów pożyczek lub innych umów o podobnym charakterze oraz możliwości oferowania obligacji korporacyjnych wśród klientów detalicznych) wpłynie negatywnie na cały krajowy sektor funduszy inwestycyjnych.
Perspektywy rozwoju funduszy VC w Polsce
Z jednej strony mamy więc stojące przed polskimi funduszami venture capital wyzwania oraz w części już wprowadzone, a w części dopiero projektowane, bariery regulacyjne i finansowe. Z drugiej natomiast strony mamy ogromne nadzieje i jeszcze większe możliwości związane z kolejnymi programami PFR Ventures.
Pewien obserwowalny w ostatnim czasie spadek aktywności inwestorów na rynku VC, może więc w najbliższych miesiącach znowu wrócić na odpowiednie tory. Wiele obiecywane jest przy tym z pewnością po napływie publicznych pieniędzy związanych z perspektywą FENG.
Akademia VC
Wszystkich zainteresowanych tematyką funduszy venture capital, w tym zwłaszcza programami inwestycyjnymi PFR Ventures w perspektywie FENG, zapraszamy do Akademii VC.
Akademia VC łączy profesjonalne i instytucjonalne podmioty tworzące rynek Venture Capital w Polsce z zespołami zarządzającymi poszukującymi doświadczonych ekspertów w dziedzinie VC. Partnerami akademii są m.in PFR Ventures, Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych, Kancelaria Kondracki Celej,HR Hints, Baker Tilly Legal Poland, Żyglicka i Wspólnicy oraz Genprox.
Szkolenia przeznaczone są zarówno dla początkujących zespołów, dopiero planujących rejestrację funduszu VC, jak i doświadczonych grup, które chcą lepiej zrozumieć wyzwania i możliwości stojące za ASI (włączając w to obszar podatków, księgowości i finansów). Lista otwartych szkoleń online znajduje się pod linkiem.
PODSUMOWANIE
Fundusze venture capital to jedna z form prowadzenia działalności inwestycyjnej, która skupia się na inwestowaniu w projekty na wczesnym etapie rozwoju.
W Polsce znana jest już od wielu lat, stale pozostając atrakcyjną ofertą dla wielu inwestorów.
Jednym z rodzajów funduszu VC jest przy tym ASI, czyli Alternatywna Spółka Inwestycyjna. ASI to spółka prawa handlowego, która w porównaniu z regularnymi funduszami inwestycyjnymi, związana jest z niższymi kosztami, większymi limitami, mniejszymi wymaganiami raportowymi oraz brakiem zwolnienia z CIT.
To właśnie Alternatywne Spółki Inwestycyjne w ostatnich latach zdobywały coraz większą popularność.
Popularność ta, mimo licznych wyzwań i barier, nie powinna znacząco osłabnąć, a wręcz może się umocnić. Wszystko między innymi dzięki Programowi PFR FENG, którego kolejne nabory, w najbliższych miesiącach i latach mogą znacząco ożywić polski rynek venture capital.
Zaintrygowanych możliwościami programów inwestycyjnych PFR Ventures w perspektywie FENG raz jeszcze zapraszamy więc do naszej Akademii VC.
Wszystkich zaintnteresowanych kwestiami takimi jak: księgowość ASI , opodatkowanie ASI czy raportowanie funduszu VC zapraszamy zarówno do zapoznania się ze świadczonymi przez nas usługami, jak i kontaktu.
Skontaktuj się z nami
Dariusz Frańczak, Dyrektor ds. wycen
dariusz.franczak@genprox.com
Tel. +48 696 011 123
Dariusz Landsberg, Dyrektor zarządzający
dariusz.landsberg@genprox.com
Tel. +48 603 413 133
Księgowość ASI, Raportowanie do KNF, Rozliczenia podatkowe i Sprawozdania
Jesteśmy liderem rynku w obsłudze funduszy VC działających jako ASI. Specjalizujemy się w strukturyzowaniu funduszy VC, księgowości i setupie podatkowym ASI. Obsługujemy blisko 70% aktywów pod zarządzaniem wszystkich ASI w Polsce. Nasz dział doradczy rocznie realizuje kilkadziesiąt projektów due diligence i wycen spółek.
Nasza platforma Fundequate pozwala zarządzać funduszem VC w nowoczesny sposób i integrować administrację ASI z back-office (administracja emisji kapitału i długu, księgowość ASI, rozliczenia z inwestorami).
Dowiedz się na czym polega rejestracja funduszu VC i jakie są wymagane dokumenty do rejestracji ASI (Alternatywna Spółka Inwestycyjna).
Księgowość Alternatywnej Spółki Inwestycyjnej musi być prowadzona w sposób, który zapewni taką granulację danych portfela inwestycyjnego i pozyskanego kapitału, aby fundusz VC był w stanie sprostać wymogom Ustawy o rachunkowości oraz Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 12 grudnia 2016 r. w sprawie zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym alternatywnych spółek inwestycyjnych.
Zarządzający Alternatywną Spółką Inwestycyjną zobligowani są do przekazywania cyklicznej informacji analitycznej do krajowego nadzoru. ZASI prowadzący działalność na podstawie wpisu do rejestru KNF podlegają pod coroczny obowiązek raportowania w formacie XML.
Dla funduszy Venture Capital (Alternatywne Spółki Inwestycyjne) realizujemy finansowe badania due diligence Startupu, którego efektem jest raport z przeprowadzonego badania identyfikujący kluczowe ryzyka finansowe i podatkowe.
Fundequate to platforma raportowa dla branży Venture Capital dedykowana dla Startupów, Funduszy VC i Inwestorów dająca nową jakość komunikacji i wymiany danych dla całej branży VC.