Beneficjenci fundacji rodzinnej

Kto może zostać beneficjentem fundacji rodzinnej?

Definicja beneficjenta w fundacji rodzinnej

Beneficjent w fundacji rodzinnej to podmiot, który zgodnie ze statutem fundacji może otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z jej rozwiązaniem.

Wyznaczony krąg beneficjentów fundacji rodzinnej jest kluczowym elementem każdej fundacji rodzinnej. To bowiem dla tych beneficjentów i w ich interesie fundacja rodzinna powstaje i działa, a w przyszłości także wypłaca świadczenia.

Podział beneficjentów fundacji rodzinnej według grup

Beneficjentem w fundacji rodzinnej, zgodnie z treścią artykułu 30 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326 ze zm.) zostać może:

1. Dowolna osoba fizyczna (nie musi więc być to osoba pełnoletnia ani osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych);
2. Organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego (np. stowarzyszenie lub fundacja);
3. Sam fundator.

 

Kto i w jaki sposób wyznacza beneficjentów fundacji rodzinnej?

Beneficjenci fundacji rodzinnej wyznaczani są przez jej fundatora. To fundator jako twórca fundacji rodzinnej ma bowiem pełną swobodę w określaniu zasad działania fundacji, w tym również celu, dla jakiego została powołana oraz komu w przyszłości będzie wypłacać świadczenia.

Fundator informacje o decyzji dotyczącej wyboru konkretnych beneficjentów zapisuje w statucie fundacji rodzinnej.

Każdy z beneficjentów umieszczony zostaje następnie na liście beneficjentów, która zawiera podstawowe informacje o każdym z wybranych podmiotów, w tym w szczególności dane niezbędne do spełnienia świadczeń (np. dotyczące konta bankowego beneficjenta) oraz zawiadomienie o przysługujących uprawnieniach.

 

Beneficjent vs. sukcesor — czym się różni?

Sukcesor, w przeciwieństwie do beneficjenta fundacji rodzinnej, co do zasady, w buty wcześniejszego właściciela wchodzi na sto procent. Pozostając na gruncie symbolicznym – są to dokładnie te same buty, o tym samym rozmiarze i tym samym stopniu zużycia.

Dostaje więc własność i władzę w przedsiębiorstwie, które w przypadku beneficjenta fundacji rodzinnej zazwyczaj nie są tak daleko idące i które mogą być szczegółowo oraz różnorodnie zaplanowane przez fundatora.

Sukcesor, co do zasady, ma więc po prostu znacznie większą swobodę działania i nawet pomimo ewentualnych deklaracji złożonych wcześniejszemu właścicielowi nie musi on koniecznie podążać wytyczoną przez niego drogą. Może przy tym wyznaczać całkowicie nowe kierunki działania i nowe wartości – które nie będą wcale spójne z tymi, które przyświecały założycielom firmy.

Ustanowienie sukcesora jest więc, zarówno z perspektywy przekazującego przedsiębiorstwo, jak i całego biznesu, po prostu bardziej ryzykowne i niedające możliwości choćby częściowego zaplanowania przyszłości, która istnieje w przypadku powołania fundacji rodzinnej i wyboru kręgu jej beneficjentów.W fundacji rodzinnej to bowiem fundator dowolnie określa przyszły zakres swobód do zarządzania swoim majątkiem. Ma on więc realny wpływ na sposób działania całego podmiotu nawet po swojej śmierci.

 

Rola beneficjentów w fundacji rodzinnej

Prawa beneficjenta

Podstawowym prawem każdego wybranego przez fundatora beneficjenta jest, wspomniane już wyżej, ustawowe prawo do otrzymywania świadczeń od fundacji rodzinnej oraz mienia w związku z jej likwidacją.

Beneficjenci mają jednak więcej praw, wśród których na pewno wymienić należy możliwość zasiadania w zgromadzeniu beneficjentów.

Branie udziału w zgromadzeniu beneficjentów pozwala beneficjentom:

• Wpływać na rozwój całej fundacji;
• Podtrzymać cel, jakim jest budowanie wielopokoleniowej rodzinnej firmy (lub realizować każdy inny cel, dla jakiego dana fundacja rodzinna została powołana);
• Dbać o swoje własne interesy.

Prawo do zasiadania w zgromadzeniu beneficjentów nie przysługuje przy tym jednak z mocy prawa każdemu z beneficjentów, a tylko tym, przy których zostało to ujęte w statucie.

Innym prawem beneficjentów (tym razem przysługującym już wszystkim, a nie tylko wybranym) jest natomiast prawo do uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Prawo to wynika wprost z artykułu 42 Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326 ze zm.) i polega na możliwości żądania:

1. Wglądu do dokumentów fundacji rodzinnej (w tym także do statutu, sprawozdań finansowych oraz ksiąg rachunkowych) i sporządzenia z nich notatek oraz kopii;
2. Przedstawienia wyjaśnień od zarządu fundacji w określonych sprawach.

Powiedzieć przy tym należy, że prawa beneficjenta są niezbywalne (z wyjątkiem wierzytelności).

Oznacza to, że do zrzeczenia się uprawnień beneficjenta fundacji rodzinnej, zgodnie z ustępem 2 artykułu Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326 ze zm.), wymagana jest forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym. Zrzeczenie się jednak wszystkich uprawnień oznaczać będzie także zrzeczenie się samego statusu beneficjenta.

Obowiązki beneficjenta fundacji rodzinnej

Podobnie jak prawa, niezbywalne są również obowiązki beneficjenta fundacji rodzinnej. Warto jednak zaznaczyć, że tych, szczególnie dla beneficjentów, którzy nie zasiadają w żadnym organie fundacji, wcale nie ma dużo. Cytowana już wielokrotnie Ustawa wyszczególnia w zasadzie tylko jeden taki obowiązek. Dotyczy on zwrotu otrzymanego od fundacji rodzinnej świadczenia, które było sprzeczne z przepisami prawa lub postanowieniami statutu.

Jeżeli takowe by się pojawiły (np. obowiązek dbania o dobre imię fundacji) – to ich źródła z pewnością szukać należy w statucie.

 

 

Świadczenia dla beneficjentów fundacji rodzinnej

W statucie możliwe do odnalezienia są również dokładne świadczenia, które przysługują beneficjentom fundacji rodzinnej.

Jakie świadczenia przysługują beneficjentom i w jakiej formie mogą być wypłacane?

Świadczenia, które przysługują beneficjentom na podstawie statutu lub innych dokumentów określających zobowiązania fundacji rodzinnej wobec beneficjentów, mogą przybrać różnoraką formę. Mogą być to:

1. Środki pieniężne (wypłacane jednorazowo lub okresowo);
2. Rzeczy;
3. Prawa (np. prawo do zatrudnienia w rodzinnej firmie).

Świadczenia te mogą przy tym zostać przeniesione na konkretnego beneficjenta lub wielu z nich bądź też być im oddane do korzystania – zgodnie ze statutem oraz listą beneficjentów.

Świadczenia ponadto mogą zostać też przyznane pod konkretnym warunkiem, a także z zastrzeżeniem dokładnego terminu.

Czy fundator może określić warunki wypłaty świadczeń?

Tak, to fundator jako podmiot ustalający dokładny zakres i treść statutu może ustalić w nim dowolne (oczywiście w granicach obowiązującego prawa) świadczenia oraz warunki ich przyszłej wypłaty.

 

 

Opodatkowanie świadczeń beneficjentów fundacji rodzinnej

O zasadach opodatkowania fundacji rodzinnych i ich beneficjentów pisaliśmy już w tekście pt. „Opodatkowanie fundacji rodzinnej”. Po więcej szczegółów zapraszamy więc tam. Tu natomiast podsumujemy tylko najważniejsze informacje związane z tym zagadnieniem.

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Wypłata świadczeń na rzecz beneficjentów oznacza powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Stawka PIT wynosi w tym wypadku 15% podstawy opodatkowania, które fundacja pobiera od wysokości świadczenia.

W wypadku świadczeń niepieniężnych natomiast to beneficjent fundacji rodzinnej przekazuje fundacji zaliczkę na podatek PIT do 10. dnia następnego miesiąca, którą fundacja, do 20. dnia kolejnego miesiąca, wpłaca do urzędu skarbowego.

Wspomnieć należy przy tym jedynie, że z podatku PIT zwolnieni są beneficjenci z zerowej grupy podatkowej (małżonek fundatora, jego dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym oraz macocha).

Beneficjenci z pierwszej i drugiej grupy podatkowej (a więc zasadniczo nieco dalsza rodzina fundatora) zapłacić muszą natomiast PIT ze stawką obniżoną, wynoszącą 10% zamiast domyślnych 15%.

15% zapłacą więc wszyscy pozostali — w tym również konkubenci i nieformalni partnerzy fundatora (zaliczani, zgodnie z przepisami prawa, do trzeciej grupy podatkowej).

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

Świadczenia na rzecz beneficjentów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych ze stawką 15% – w momencie ich wypłaty. Taki sam podatek obowiązuje również w przypadku likwidacji fundacji rodzinnej.

Podatek od spadków i darowizn

Otrzymanie przez beneficjenta świadczenia od fundacji rodzinnej nie podlega natomiast pod podatek od spadków i darowizn. Wynika to wprost z brzmienia przepisu artykułu 3 punktu 9 Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 ze zm.).

 

 

Beneficjent rzeczywisty w fundacji rodzinnej – wpis do CRBR

Pomimo że artykuł 58 Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1124 ze zm.), a więc przepis wymieniający beneficjentów rzeczywistych, którzy zobowiązani są do dokonania wpisu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), nie wymienia wprost fundacji rodzinnych, to należy przyjąć, że ma do nich również zastosowanie. W punkcie 6. rozpatrywanego przepisu ustawodawca wskazuje bowiem trusty, w których zgodnie z artykułem 2 ustępem 2 punktem 1 literą b tej samej ustawy beneficjentami rzeczywistymi są także:

1. Fundatorzy fundacji rodzinnych;
2. Powiernicy, w tym członkowie zarządu fundacji rodzinnych;
3. Nadzorcy, w tym członkowie rady nadzorczej fundacji rodzinnych;
4. Beneficjenci.

Mając powyższe na uwadze, pomimo że wymóg ten dla niektórych fundacji rodzinnych może być dotkliwy, to należy go przestrzegać i wskazać dane wszystkich beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnych (nie mylić z beneficjentami fundacji rodzinnych, gdyż to grupa węższa!) do rejestru CRBR.

 

 

PODSUMOWANIE

Beneficjenci to podstawowy element każdej fundacji rodzinnej. Mogą nimi zostać, wybrane przez fundatora, osoby fizyczne, organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, a także sam fundator.

Beneficjenci mają przy tym inne niż na przykład sukcesor, prawa i obowiązki. Do tych pierwszych należy przede wszystkim prawo do otrzymywania świadczeń od fundacji rodzinnej oraz mienia w związku z jej likwidacją, a także prawo do uzyskania określonych informacji o jej działalności. Wybrani zasiadać mogą też w zgromadzeniu beneficjentów.

Świadczenia wypłacane na rzecz beneficjentów przybrać mogą przy tym różnoraką formę. Często będą to po prostu środki pieniężne (wypłacane jednorazowo lub okresowo), ale zdarzyć się mogą także rzeczy oraz prawa.

Świadczenia te podlegają przy tym pod opodatkowanie: podatkiem dochodowym od osób prawnych oraz podatkiem dochodowym od osób fizycznych – choć w tym drugim przypadku część beneficjentów (będących najbliższą rodziną fundatora) może liczyć na ulgi, a nawet zwolnienia. Otrzymane przez beneficjentów fundacji rodzinnych świadczenia nie podlegają natomiast pod podatek od spadków i darowizn.

Końcowo pamiętać należy, że definicja beneficjenta rzeczywistego na gruncie Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1124 ze zm.), jest znacznie szersza, niż definicja beneficjenta fundacji rodzinnej. To z kolei oznacza, że do rejestru CRBR wpisany każdorazowo powinien zostać nie tylko cały krąg beneficjentów fundacji, ale także jej fundator, członkowie zarządu oraz członkowie rady nadzorczej.