Alternatywne Spółki Inwestycyjne (ASI) to podmioty inwestycyjne, które przyciągają inwestorów dzięki możliwości dywersyfikacji portfela oraz inwestowania w nietypowe aktywa, takie jak nieruchomości, fundusze hedgingowe, sztuka czy inne alternatywne instrumenty finansowe. W Polsce ASI są objęte specyficznymi przepisami podatkowymi, które mają na celu wspieranie tej formy inwestycji, przy jednoczesnym zapewnieniu przejrzystości fiskalnej. Opodatkowanie ASI jest złożone i zależy od kilku czynników, takich jak forma prawna spółki, rodzaj generowanych przychodów oraz struktura inwestycji. Poniżej znajdziesz szczegółowy przegląd kwestii podatkowych związanych z ASI, obejmujący podział i klasyfikację poszczególnych podatków, zwolnień oraz preferencji podatkowych.
1. Podstawy prawne i działalność ASI
Zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ASI to forma alternatywnego funduszu inwestycyjnego, różna od klasycznych funduszy inwestycyjnych. Wyłącznym celem działalności ASI jest zbieranie aktywów od inwestorów i lokowanie ich zgodnie z określoną polityką inwestycyjną, co ogranicza możliwość prowadzenia innej działalności gospodarczej. ASI może jednak funkcjonować w różnych formach prawnych, takich jak spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.), spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością czy prosta spółka akcyjna.
2. Klasyfikacja przychodów i koszty operacyjne ASI
Podział przychodów ASI opiera się na nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) z 2018 roku, która wprowadziła dwie kategorie przychodów:
- Przychody z zysków kapitałowych – obejmujące przychody generowane z inwestycji, takie jak przychody ze zbycia udziałów, akcji, pożyczek i lokat.
- Przychody z innych źródeł – do których ASI co do zasady nie generują przychodów, ponieważ ich działalność koncentruje się wyłącznie na inwestycjach kapitałowych.
Do kosztów ASI zaliczane są zarówno koszty bezpośrednie związane z inwestycjami, jak i koszty operacyjne, takie jak usługi doradcze, prawne, rachunkowe czy administracyjne. Koszty te mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, co pozwala na optymalizację podatkową.
3. Opodatkowanie przychodów kapitałowych w ASI
3.1. Przychody ze zbycia udziałów i akcji
Podstawowe przychody ASI związane ze zbyciem udziałów i akcji są kwalifikowane jako przychody z zysków kapitałowych, co oznacza, że mogą być pomniejszone o koszty operacyjne. Według art. 17 ust. 1 pkt 58a ustawy o CIT, dochody z tego tytułu są zwolnione z opodatkowania pod warunkiem, że ASI posiadała co najmniej 5% udziałów przez dwa lata przed ich zbyciem. Należy jednak pamiętać, że zwolnienie to nie obejmuje dochodów uzyskanych ze zbycia udziałów w spółkach, których co najmniej 50% aktywów stanowią nieruchomości położone na terenie Polski.
3.2. Przychody odsetkowe z lokat i pożyczek
ASI może osiągać przychody odsetkowe, na przykład poprzez lokowanie nadwyżek środków na lokatach bankowych lub udzielanie pożyczek spółkom portfelowym. Przychody odsetkowe są zaliczane do przychodów kapitałowych, co oznacza, że mogą być pomniejszone o koszty operacyjne ASI. Dla ASI przychody te mają charakter uboczny i związane są z inwestycyjną działalnością kapitałową, dlatego są kwalifikowane jako kapitałowe, a nie operacyjne.
3.3. Dywidendy i inne przychody z udziału w zyskach
ASI, która posiada udziały w innych spółkach, może uzyskiwać przychody z tytułu dywidend. Tego rodzaju przychody są również zaliczane do zysków kapitałowych. W przypadku spełnienia warunków określonych w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT (posiadanie co najmniej 10% udziałów przez okres dwóch lat), ASI może korzystać ze zwolnienia dywidendowego. Zwolnienie to wspiera efektywność podatkową ASI i stanowi ważny element optymalizacji podatkowej.
4. Formy prawne a opodatkowanie dochodów inwestorów ASI
4.1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.)
Jeśli ASI jest zarejestrowana jako spółka z o.o., zyski są opodatkowane na poziomie spółki, a następnie – w przypadku wypłaty do inwestorów – są obciążone podatkiem od dywidendy. W Polsce stawka podatku dochodowego od dywidendy wynosi 19%, ale w przypadku niektórych inwestorów mogą obowiązywać obniżone stawki wynikające z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
4.2. Spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.)
W przypadku S.K.A., inwestorzy odpowiadają za zobowiązania spółki jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Dochody ASI są opodatkowane na poziomie inwestorów, co oznacza, że inwestorzy ponoszą koszty podatkowe indywidualnie, a koszty uzyskania przychodu są przypisywane bezpośrednio inwestorom.
4.3. Prosta Spółka Akcyjna (PSA)
Ta nowa forma prawna w Polsce umożliwia ASI korzystanie z elastycznej struktury przy jednoczesnym zachowaniu opodatkowania podobnego do spółki akcyjnej. Dochody są opodatkowane na poziomie spółki, a inwestorzy otrzymują dywidendy, które podlegają opodatkowaniu zgodnie z ich indywidualnym statusem podatkowym.
5. Preferencje podatkowe dla ASI
Ustawa o CIT przewiduje preferencje dla ASI, które obejmują m.in.:
- Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych w przypadku zbycia udziałów lub akcji, jeśli ASI posiadała co najmniej 5% udziałów przez dwa lata.
- Zwolnienie dywidendowe dla ASI posiadających co najmniej 10% udziałów przez dwa lata.
- Zaliczenie kosztów finansowania dłużnego (np. odsetek od kredytów) do kosztów uzyskania przychodów bez konieczności stosowania limitów, co jest możliwe dzięki wyłączeniu ASI spod unormowań art. 15c ustawy o CIT.
6. Ryzyka i wady opodatkowania ASI
Inwestowanie w ASI niesie za sobą również pewne ryzyka i ograniczenia. Wyższe koszty operacyjne, konieczność angażowania specjalistycznej obsługi prawno-księgowej oraz wysokie ryzyko związane z inwestycjami alternatywnymi to tylko niektóre z wyzwań. Ponadto, ograniczona płynność oraz długoterminowy charakter inwestycji mogą sprawić, że wycofanie środków przed upływem okresu inwestycyjnego będzie trudne.
Podsumowanie
Alternatywna Spółka Inwestycyjna to narzędzie inwestycyjne oferujące wiele możliwości, ale wymagające starannego planowania podatkowego. Struktura ASI pozwala na korzystanie z preferencji podatkowych oraz efektywne zarządzanie kosztami operacyjnymi, co zwiększa jej atrakcyjność. Jednak z uwagi na różnorodne aspekty opodatkowania, każdy inwestor przed zainwestowaniem w ASI powinien skonsultować swoją sytuację podatkową ze specjalistą w zakresie doradztwa podatkowego lub księgowego.
Dariusz Landsberg, FCCA
Dyrektor zarządzający. Dyrektor finansowy i CFO, członek ACCA z ponad 20 letnim doświadczeniem zawodowym w finansach, rachunkowości, księgowości i controllingu finansowym.